ZASADY ETYCZNE

KODEKS ZASAD ETYCZNYCH POLSKIEGO TOWARZYSTWA INTEGRACYJNEJ PSYCHOTERAPII DOŚWIADCZENIOWEJ I EDUKACJI SPOŁECZNEJ – STOWARZYSZENIE INTRA

PREAMBUŁA

Polskie Towarzystwo Integracyjnej Psychoterapii Doświadczeniowej i Edukacji Społecznej – Stowarzyszenie Intra zostało zawiązane dla szerzenia idei i praktyki współczesnej psychologii humanistycznej – zorientowanej na osobę i szczególnie uwzględniającej aspekt doświadczeniowy w pracy psychoterapeutycznej i edukacji psychologicznej.

Specyfika podejścia humanistyczno-doświadczeniowego związana jest z wagą i charakterem relacji międzyosobowej, zwłaszcza relacji z pacjentem/klientem czy uczestnikami grup. Relację tę wyznacza postawa terapeuty/trenera zwana triadą rogersowską, która opiera się na fundamentalnej akceptacji i empatii wobec osoby i autentyczności (spójności) osobistej terapeuty/trenera w kontakcie z osobą. Relacja buduje się w oparciu o takie wartości, jak: partnerstwo, poszanowanie podmiotowości i wolności osobistej każdej osoby, akceptacja odmienności i różnorodności, uczciwość, rzetelność, zaufanie, jasność celów i podejmowanych działań.

Wierzymy, że taka postawa i związane z nią wartości dobrze służą rozwijaniu podmiotowości i świadomej pracy nad zmianą lub rozwojem – pacjentów/klientów, uczestników grup i szkoleń, a także innych podmiotów. Jednocześnie przyjęcie takich standardów zobowiązuje do wyjątkowej odpowiedzialności i nakłada obowiązek zadbania o ich przestrzeganie w szczegółowych sytuacjach. Temu służy niniejszy Kodeks Zasad Etycznych, którego treść jest również zgodna z podstawowymi prawami jednostki zapisanymi w Karcie Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych.

ZASADY OGÓLNE

Członek Polskiego Towarzystwa Integracyjnej Psychoterapii Doświadczeniowej i Edukacji Społecznej przestrzega standardów postawy i zachowań wynikających z wartości ważnych dla podejścia humanistyczno-doświadczeniowego i dba o dobre imię Towarzystwa.

Członek Towarzystwa realizujący wszelkie cele statutowe Towarzystwa jest zobowiązany do jak najwyższej jakości merytorycznej, organizacyjnej i etycznej swoich działań.
Członek Towarzystwa w ramach związanej z nim działalności zawodowej, w tym w szczególności: psychoterapeutycznej, trenersko-szkoleniowej, edukacyjnej i naukowo-badawczej dba o przestrzeganie Zasad Etycznych – szczegółowe reguły dotyczące zawodu psychoterapeuty i trenera psychologicznego oraz technik diagnostycznych i badań naukowych są wyszczególnione w dalszej części Zasad Etycznych.
Członek Towarzystwa ma świadomość, że przestrzeganie prawa i dobrych obyczajów również poza obszarem zawodowym ma istotny wpływ nie tylko na jego dobre imię, ale także na reputację Towarzystwa i środowiska zawodowego.
Ponieważ Zasady Etyczne nie wyczerpują wszystkich potencjalnych sytuacji, członek Towarzystwa jest zobowiązany do kierowania się własnym rozeznaniem, sumieniem i intuicją etyczną.

ZASADY SZCZEGÓŁOWE DOTYCZĄCE PSYCHOTERAPEUTÓW

Psychoterapeuta bierze odpowiedzialność za swoje kompetencje w zakresie wiedzy i umiejętności oraz jest zobowiązany do stałego rozwoju profesjonalnego.

Odbywa podstawowe szkolenie wg kryteriów Polskiej Rady Psychoterapii
Korzysta z superwizji jako elementu obiektywizującego jego własną praktykę zawodową.
Korzysta z wymiany doświadczeń z innymi profesjonalistami, uczestniczy w spotkaniach i konferencjach zawodowych.
Jest świadomy, że osobiste problemy i konflikty mogą zakłócać efektywną pracę psychoterapeutyczną. Powstrzymuje się od działania, gdyby jego osobiste problemy mogłyby prowadzić do nieadekwatnych zachowań lub narażałyby na szkodę pacjenta, kolegów lub uczestników badań. W takiej sytuacji powinien starać się o zasięgnięcie profesjonalnego wsparcia w celu rozstrzygnięcia, czy powinien zakończyć, zawiesić lub ograniczyć zakres tego działania.
Jest gotów zawiesić wykonywanie zawodu lub z niego zrezygnować, jeśli stan jego zdrowia fizycznego lub psychicznego czasowo albo trwale uniemożliwia mu rzetelne wykonywanie jego zadań.

Psychoterapeuta dba o postawienie właściwej diagnozy psychoterapeutycznej, ocenę swoich możliwości terapeutycznych wobec danej sytuacji oraz o nawiązanie prawidłowego kontraktu z pacjentem

Starannie diagnozuje sytuację pacjenta pod kątem psychoterapeutycznym i nozologicznym.
Podejmuje rozważną decyzję co do podjęcia się psychoterapii danego pacjenta. Jeśli uzna, że sytuacja przekracza jego umiejętności i możliwości, powinien skierować pacjenta do innego, odpowiedniego psychoterapeuty. Podobnie powinien postąpić, jeśli pacjent chce być w psychoterapii według innego kierunku niż reprezentowany przez psychoterapeutę bądź życzy sobie korzystać z psychoterapii u innego psychoterapeuty.
Zawiera z pacjentem kontrakt obejmujący informację o stosowanym kierunku psychoterapii, celach procesu terapeutycznego, przewidywanym (orientacyjnym) czasie trwania psychoterapii, formie i częstotliwości sesji, honorarium, i potwierdzony dobrowolną zgodą pacjenta.
Prowadzi proces psychoterapii tak długo, jak tego wymaga dobro pacjenta.
Respektuje prawo pacjenta do zakończenia psychoterapii nawet jeśli uważa, że cele psychoterapii nie zostały osiągnięte.
Prowadzi dokumentację procesu psychoterapii zgodnie z obranym warsztatem pracy oraz ponosi odpowiedzialność za jej właściwe zabezpieczenie.

Psychoterapeuta respektuje prawo pacjenta do poufności

Przestrzega aktualnych zasad RODO dotyczących danych pacjenta.
Zachowuje w dyskrecji wszystkie fakty relacjonowane przez pacjenta oraz zachowania i reakcje emocjonalne pojawiające się w trakcie psychoterapii. Zachowuje również w tajemnicy sam fakt pozostawania pacjenta w psychoterapii.
W sytuacji poddawania procesu psychoterapii superwizji, psychoterapeuta dba o możliwą anonimowość pacjenta w prezentowaniu jego przypadku.
Zasada dyskrecji może być uchylona w sytuacji superwizji, konsultacji, skierowania do odpowiedniego specjalisty oraz sytuacji, w której nieujawnienie informacji mogłoby zagrażać życiu lub w poważnym stopniu zdrowiu pacjenta bądź innych osób. W sytuacjach w/w psychoterapeuta stara się ograniczyć zakres podawanych danych do wymogów danej sytuacji.

Psychoterapeuta dba o dobro pacjenta

Buduje przyjazną i bezpieczną atmosferę sesji, dba o otwartość w relacji psychoterapeutycznej.
Stwarza pacjentowi przestrzeń do własnej refleksji, podąża za nim, nie przyspieszając naturalnych procesów. Wzmacnia poczucie podmiotowości, wolności i sprawczości pacjenta.
Uznając i szanując różnice wynikające z wieku, płci, pozycji socjoekonomicznej, orientacji seksualnej, pochodzenia etnicznego lub ograniczeń fizycznych i umysłowych, stosuje takie postępowanie terapeutyczne, które uwzględnia kontekst i potrzeby wynikające z tych różnic.
Przyjmuje nieoceniająco pacjenta z całym zasobem jego doświadczeń i poglądów. Nie feruje ocen moralnych, nie forsuje własnych przekonań.
Przeciwstawia się wszelkim ingerencjom osób trzecich w proces psychoterapii, które mogłyby prawidłowy, uzgodniony z pacjentem proces naruszyć. W sytuacji konfliktu otwarcie przedstawia swoje stanowisko wszystkim stronom.

Psychoterapeuta nie przekracza właściwej dla psychoterapii granicy w relacji z pacjentem

Nie korzysta z zasobów i możliwości pacjenta dla osobistych celów i korzyści – ogranicza się do umówionego z pacjentem honorarium.
Nie wchodzi w towarzyskie i intymne relacje z pacjentem w czasie trwania procesu psychoterapii, a także długo po jego zakończeniu.
W szczególności psychoterapeucie nie wolno nawiązywać z uczestnikiem relacji o charakterze erotycznym ani innej relacji naruszającej emocjonalnie w czasie trwania procesu psychoterapeutycznego.
Nie podejmuje i nie prowadzi psychoterapii wobec osoby, z którą pozostaje w bliskiej relacji (prywatnej lub zawodowej) oraz z rodzin i bliskich osób pacjenta

Psychoterapeuta odpowiada za swoje zachowania i stan zdrowie które mają istotny wpływ na pacjentów

Nie propaguje ani nie demonstruje zachowań sprzecznych z zasadami higieny psychicznej.
Nie propaguje ani nie demonstruje nadużywania substancji uzależniających i nie używa substancji niedozwolonych.
Powinien zawiesić wykonywanie zawodu lub z niego zrezygnować, jeśli stan jego zdrowia fizycznego lub psychicznego czasowo albo trwale uniemożliwia mu rzetelne wykonywanie jego zadań.

Psychoterapeuta dba o reputację i etyczność środowiska psychoterapeutycznego

Dba o reputację i dobrą atmosferę w środowisku zawodowym: szanuje innych psychoterapeutów, nie podważa bezpodstawnie ich kompetencji, nie angażuje się w nieuczciwą rywalizację.
Kieruje się zasadą, że przestrzeganie prawa i dobrych obyczajów poza obszarem zawodowym ma istotny wpływ nie tylko na jego dobre imię, ale również na reputację środowiska psychoterapeutów
W sytuacji kiedy uzyska uprawdopodobnioną wiedzę o naruszeniu zasad etycznych przez innego psychoterapeutę, zobowiązany jest zwrócić uwagę tej osobie na niestosowność jej zachowania, a w przypadku, kiedy taka reakcja nie przynosi rezultatu lub uchybienie ma poważny charakter, zgłosić ten fakt do przedstawiciela Komisji Etyki.

Zgłaszając nadużycie powinien działać z najwyższą starannością, tak aby dobro pacjentów lub innych osób którzy są źródłem informacji nie doznało uszczerbku.

Jeżeli psychoterapeuta wie o naruszeniu prawa, godzącym w interesy osób pozostających w psychoterapii, popełnionym przez innego psychoterapeutę, powinien czuć się zobowiązany do zgłoszenia tego faktu komisji etyki lub odpowiednim instytucjom prawnym.
Źródło wiedzy o naruszeniu prawa objęte jest bezwzględną tajemnicą.

Relacje psychoterapeuty z innymi profesjonalistami oraz funkcjonowania w życiu publicznym

Psychoterapeuta, w najlepiej pojętym interesie pacjenta, jest zobowiązany utrzymywać jasne i niekonfliktowe relacje z profesjonalistami, którzy współuczestniczą w leczeniu pacjenta.
Psychoterapeuta jest zobowiązany do skierowania pacjenta do innego profesjonalisty, jeżeli jest to potrzebne w procesie diagnozy i psychoterapii
Psychoterapeuta nie może brać udziału w reklamowaniu lub w ogłoszeniach
komercyjnych doradzających zakup, lub zastosowanie produktu czy usługi z powoływaniem się na wykonywany lub wyuczony zawód psychoterapeuty, uwiarygodniając tym informacje o zaletach oferowanego produktu czy usługi.
Psychoterapeuta dba o neutralność swojego wizerunku w przestrzeni publicznej

ZASADY SZCZEGÓŁOWE DOTYCZĄCE TRENERÓW

Trener bierze odpowiedzialność za swoje kompetencje w zakresie wiedzy i umiejętności oraz jest zobowiązany do stałego rozwoju profesjonalnego

Odbywa podstawowe kształcenie formujące wg kryteriów Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Korzysta z superwizji jako możliwości analizy i rozwoju własnej praktyki trenerskiej.
Korzysta z wymiany doświadczeń z innymi trenerami, uczestniczy w spotkaniach i konferencjach poświęconych zagadnieniom pracy z grupą.

Trener dba o jasne kryteria naboru i kwalifikowania uczestników do grupy

Zapewnia uczestnikom informacje o treningu lub warsztacie: tematyka, określenie adresata, opis celów, liczebność grupy, opłata, opis własnych kompetencji
W przypadku treningu lub warsztatu, który ma charakter pogłębionego doświadczenia osobistego upewnia się (najlepiej poprzez indywidualną rozmowę kwalifikacyjną), że uczestnicy nie prezentują zaburzeń, które powodowałyby, że trening mógłby im istotnie zaszkodzić (tu wskazane pytania o aktualną psychoterapię czy leczenie psychiatryczne – w razie potrzeby sugestia uzyskania pozytywnej opinii psychoterapeuty lub psychiatry co do udziału w treningu).

Trener przestrzega dobrowolności udziału w warsztacie lub treningu

W części wstępnej spotkania grupowego omawia zasady uczestnictwa i komunikacji w grupie, zaznaczając, że będą obowiązywały zarówno uczestników, jak i trenera/trenerów. Następnie prosi o indywidualną zgodę każdej osoby na ich przestrzeganie jako zawarcie wspólnego kontraktu.
Respektuje podczas warsztatu lub treningu prawo uczestnika do odmowy udziału w konkretnym ćwiczeniu.
Respektuje prawo uczestnika do rezygnacji z warsztatu lub treningu również w trakcie jego trwania.
Dba o reintegrację grupy w sytuacji odejścia uczestnika – m.in. poprzez wypowiedzenie uczuć związanych z zaistniałą sytuacją.

Trener przestrzega zasady poufności

Zachowuje w dyskrecji fakty, zachowania, wypowiedzi, reakcje emocjonalne poszczególnych uczestników, które mogłyby ich identyfikować.
Zasada dyskrecji może być uchylona w sytuacji superwizji, konsultacji oraz sytuacji,
w której nieujawnienie informacji mogłoby zagrażać życiu lub w poważnym stopniu zdrowiu uczestnika lub innych osób. W sytuacjach w/w trener stara się ograniczyć zakres podawanych danych do wymogów danej sytuacji.

Trener dąży do optymalizacji korzyści każdego uczestnika i całej grupy

Zapewnia dobrą, przyjazną atmosferę sprzyjającą uczeniu się i gromadzeniu doświadczeń osobistych oraz ich wymianie.
Modeluje konstruktywną komunikację, wspiera procesy indywidualne i grupowe.
Zapewnia uczestnikom swoją uwagę, jest gotów do udzielenia wszelkiej pomocy w razie potrzeby.
Dba o właściwe zakończenie procesu grupowego w trakcie treningu lub warsztatu – powinien podsumować i zakończyć wszystkie procesy interpersonalne i intrapsychiczne.

Trener nikogo nie wyróżnia – wszystkich uczestników traktuje jednakowo

Respektuje prawo każdego uczestnika do wspierania jego indywidualnego rozwoju.
Jest uważny na możliwe złe traktowanie czy dyskryminację uczestnika przez innych członków grupy i przeciwdziała takim sytuacjom.
W sytuacji zróżnicowanych umiejętności interpersonalnych, wiedzy merytorycznej, kompetencji emocjonalnych, stara się zapewnić wszystkim odpowiednie warunki edukacji i doświadczania.

Trener nie przekracza właściwej dla treningu lub warsztatu granicy w relacji z uczestnikiem

Nie korzysta z zasobów i możliwości uczestników dla osobistych celów i korzyści – ogranicza się do umówionego honorarium.
Nie wchodzi w pogłębione relacje osobiste z członkami grupy w czasie trwania treningu lub warsztatu, a także bezpośrednio po jego zakończeniu. W szczególności trenerowi nie wolno nawiązywać z uczestnikami relacji o charakterze erotycznym.
Ogranicza swoje działania do zakresu treningu lub warsztatu, np. nie pogłębia problematyki uczestnika w sposób nieuzasadniony typem i tematyką treningu lub warsztatu.
Nie narzuca swoich poglądów uczestnikom, jest akceptujący i tolerancyjny, w szczególności nie prowadzi agitacji ani propagandy.

Trener dąży do jasności i przejrzystości wszelkich sytuacji interpersonalnych w grupie, jak i w indywidualnych relacjach z uczestnikami.

Dba o prawidłowy, otwarty sposobów komunikowania się uczestników ze sobą.
Dba o otwartość, przejrzystość i prawidłowość informacji zwrotnych.

Trener nie stosuje ani nie uczy technik, które mogłyby szkodzić innym ludziom

Nie stosuje ani nie uczy manipulacji oraz ujawnia jej przejawy w zachowaniach uczestników, prowadząc do przejrzystej i otwartej komunikacji.
W ramach swojej pracy nie angażuje się ani nie angażuje uczestników do działań na szkodę innych osób.

Trener odpowiada za swoje zachowania i stan zdrowie które mają istotny wpływ na uczestników

Nie propaguje ani nie demonstruje zachowań sprzecznych z zasadami higieny psychicznej.
Nie propaguje ani nie demonstruje nadużywania substancji uzależniających czy niedozwolonych.
Jest gotów zawiesić wykonywanie zawodu lub z niego zrezygnować, jeśli stan jego zdrowia fizycznego lub psychicznego czasowo albo trwale uniemożliwia mu rzetelne wykonywanie jego zadań.

Trener dba o reputację i etyczność środowiska trenerskiego

Dbając o własne wysokie standardy merytoryczne i etyczne, szanuje jednocześnie innych trenerów, nie podważa bezpodstawnie ich kompetencji, nie angażuje się w nieuczciwą rywalizację.
Kieruje się zasadą, że przestrzeganie prawa i dobrych obyczajów poza obszarem zawodowym ma istotny wpływ nie tylko na jego dobre imię, ale również na reputację środowiska trenerskiego.
W sytuacji kiedy uzyska uprawdopodobnioną wiedzę o naruszeniu zasad etycznych przez innego trenera, zobowiązany jest zwrócić uwagę tej osobie na niestosowność jej zachowania, a w przypadku, kiedy taka reakcja nie przynosi rezultatu lub uchybienie ma poważny charakter, podzielić się tą wiedzą z przedstawicielem Komisji Etyki. Zgłaszając nadużycie powinien działać z najwyższą starannością, aby dobro uczestników, którzy są źródłem informacji nie doznało uszczerbku.

ZASADY SZCZEGÓŁOWE DOTYCZĄCE TECHNIK DIAGNOSTYCZNYCH

Osoba przeprowadzająca badanie diagnostyczne powinna posługiwać się narzędziami o sprawdzonej trafności i rzetelności
Osoba przeprowadzająca badanie powinna mieć świadomość, że jego wynik jest tylko częścią procesu diagnostycznego
Uczestnik badania powinien wyrazić na nie zgodę oraz zostać poinformowany o charakterze i celu badania
Wynik badania powinien zostać udostępniony osobie badanej
Wynik badania jest poufny

Badania rezultatów oddziaływań psychoterapeutycznych (w relacji indywidualnej) i oddziaływań związanych z pracą w grupie (grupa terapeutyczna, trening interpersonalny, trening asertywności, trening asertywności symbolicznej) są pożądanym elementem wiedzy na temat skuteczności i mocy tych oddziaływań. Wyniki badań mogą również przyczynić się do optymalizacji pracy psychoterapeutów i trenerów. Z tego względu podejmowanie badań jest użytecznym instrumentem rozwoju podejścia humanistyczno-doświadczeniowego.

Badania powinny być starannie przygotowane pod względem merytorycznym, etycznym, organizacyjnym i w aspekcie zapewnienia anonimowości respondentom.
Badania muszą mieć charakter dobrowolny.
Badacz powinien uzgodnić z osobami badanymi jasne zasady współpracy, do których następnie powinien się stosować
Badacz respektuje prawo osób badanych do rezygnacji z udziału w badaniach na każdym ich etapie.
W przypadku badań, których metodologia zakłada ukrycie lub zafałszowanie celu badania, badacz jest zobowiązany do rozważenia czy inna metoda badania nie mogłaby być zastosowana.
W przypadku zastosowania takiej metody badacz powinien zminimalizować działania ukrywające lub fałszujące cel badania. Po przeprowadzeniu badania, badacz jest zobowiązany do wyjaśnienia osobom badanym prawdziwego celu badania.
Badacz powinien chronić osoby badane przed możliwymi szkodliwymi ubocznymi efektami badania. Osoby badane powinny mieć możliwość komunikacji z badaczem w sytuacjach, kiedy odczuwają, że ich dobrostan może być zagrożony.
Badacz jest zobowiązany do działań mających na celu skorygowanie ewentualnych następstw niekorzystnych dla osoby badanej.
Indywidualne wyniki badań powinny pozostać poufne, chyba, że badacz ustali z osobami badanymi możliwość ich ujawnienia i uzyska ich zgodę.
Uogólnione wyniki badań powinny zostać poddane starannemu i uczciwemu opracowaniu oraz powinny zostać udostępnione zainteresowanym środowiskom zawodowym.